De nieuwe solo van Jan Martens, Elisabeth gets her way, is een gedanst portret van Elisabeth Chojnacka (1939 – 2017), een uitzonderlijk getalenteerde en gepassioneerde muzikante die midden 20e eeuw mee verantwoordelijk was voor de revival van klavecimbelmuziek. 

Elisabeth Chojnacka groeide op in Warschau waar ze piano studeerde aan de Frédéric Chopin Muziekacademie. Op een dag vroeg men haar een stuk te spelen op een klavecimbel. Ze aarzelde want ze kende het instrument helemaal niet. Maar ze deed het en een vonk sprong over. Ze verliet Warschau in het begin van de jaren ‘60 en repte zich naar naar Parijs om zich daar verder te bekwamen in het oude instrument.

Terwijl in 1968 de Parijse studentenrevolte oude idealen op de helling zette, maakte ze kennis met avant-garde componisten zoals François-Bernard Mâche en begon ze ook hedendaagse werken voor klavecimbel te spelen. Ze deed dat zo virtuoos dat door de jaren meer dan 80 componisten, zoals Ligeti, Xenakis, Ferrari, Berio en Halffter, nieuwe stukken aan haar opdroegen. Samen met die componisten zocht ze naar een eerste vertaling van die nieuwe muziek.

De Tori Amos van het klavecimbel

Elisabeth Chojnacka werd geroemd voor haar precisie bij de uitvoeringen en haar grandioze gevoel voor ritme. Ze was een flamboyante klaveciniste die als ‘een leeuwin met rode manen’ op naaldhakken door ‘de grijze wereld van de nieuwe muziek’ trok. De Tori Amos van het klavecimbel.

Danser en choreograaf Jan Martens vertaalt het ritme, en bij uitbreiding de hele persoonlijkheid, van Elisabeth Chojnacka naar een ingenieuze solo. Een gedanst portret met een soundtrack die breed gaat, met werk van Nyman over Montague tot Ligeti, telkens in een uitvoering van Chojnacka. De ambitie is om al dansend dicht bij de soms complexe partituren te blijven. 

Martens bespeelt zijn lichaam zoals Chojnacka dat deed met het klavecimbel. Hij brengt verschillende stijlen samen, net zoals zij met enkele eeuwen aan muziekgeschiedenis in de vingers moeiteloos tussen registers en genres heen slalomde. De dansante stukken in de solo worden aangevuld met een documentaire laag met korte videofragmenten waarin het werk en leven van Chojnacka aan bod komt.

© Luis Xertu

"Danser en choreograaf Jan Martens legt in zijn solo Elisabeth gets her way op zo’n ingenieuze en precieze manier de vinger op de vernieuwende betekenis van Elisabeth Chojnacka dat je vol bewondering achterblijft." ***** De Volkskrant

Het alomgeprezen Elisabeth gets her way van Jan Martens / GRIP is te zien op vrijdag 9 december in De Grote Post.