"Is er toekomst voor het verleden?"

“Je handen vuil maken en het verleden opnieuw vormgeven, daar draait het om,” zegt Julian Hetzel. De Duitse theatermaker stelt Mount Average voor in Belgische première tijdens het Festival van de architectuur.

Mount Average is een performatieve installatie die de vorm aanneemt van een fabrieksbezoek. Toeschouwers bewegen zich in groepjes van vier voort doorheen een parcours met zes verschillende kamers. “De toekomst zal vloeibaar zijn.”

Interview - Ronald Verhaegen
Foto Julian Hetzel - Inge Baes

© Tina Herbots

Wat is er zoal te zien in de fabriek?

“Het idee van het fabrieksbezoek komt voort uit het idee dat we aan de slag moeten met onze geschiedenis, met de trauma’s uit het verleden. Geschiedenis die in steen gebeiteld is. Letterlijk. Ideologieën die zich in het straatbeeld manifesteren in bijvoorbeeld beton, brons of marmer. Standbeelden van voormalige leiders, helden of denkers die vandaag als problematisch worden ervaren, zijn het ruwe materiaal van de fabriek. We gebruiken de beelden om ze transformeren in nieuwe materialen.”

"We maken poeder van macht"

Staat jullie fabriek op een bepaalde plaats, of kan ze overal staan?

“We hebben de installatie bij Campo in Gent gemaakt (de studio van Julian Hetzel is in Amsterdam, red.), tijdens de pandemie en op een moment van politieke oproer: de moord op George Floyd en de Black Lives Matter-demonstraties die hier uitmondden in protest tegen standbeelden van Leopold II. Eén van de performers is de Brussels-Congolese theatermaker en rapper Pitcho Womba Conga, die heel betrokken is met het thema van dekolonisatie.”

“Achter de installatie zit een universele gedachte - praten over het verleden en hoe dat te transformeren - dus in die zin kan ze overal staan, maar we hebben ze gemaakt rond het specifieke voorbeeld van het Belgische koloniale verleden in Congo en het beeld van koning Leopold II. Maar er zitten nog andere standbeelden in onze collectie, zoals dat van Adolf Hitler en Jozef Stalin. Standbeelden die we letterlijk gaan vermalen: we maken poeder van macht. De bedoeling is om dan iets nieuws te construeren met het poeder dat overblijft van al die leiders, een soort Frankenstein-experiment. Geschiedenis wordt materie.”

“Omdat Mount Average in België is gemaakt en grotendeels rond Leopold II draait en het nu zondag de Belgische première is, ben ik benieuwd naar de reacties van het publiek.”

© Tina Herbots

Heb je zelf een opinie over de aanwezigheid van standbeelden als die van Leopold II op openbare plaatsen?

(denkt na) “Ik heb geen oplossing. Ik zeg niet: dit is het recept van wat we moeten doen. Ik stel gewoon nieuwe manieren voor om te zoeken naar hoe we kunnen omgaan met die erfenis. Ik denk dat we dat enkel kunnen door het verleden onder ogen te zien en door er actief mee te werken. Niet door het onder de mat te vegen. Als we toestaan dat standbeelden en straatnamen van besmeurde heersers blijven bestaan, dan blijven ook hun misdaden bestaan.”

“Dat een probleem als racisme zo hardnekkig blijkt, heeft wellicht te maken met het feit dat we niet genoeg verantwoordelijkheid opnemen voor ons koloniale verleden. We moeten dealen met dat verleden. Al gebeurt dat in België op dit moment beter dan in Nederland bijvoorbeeld, daar is er zelfs geen discussie over koloniale standbeelden.”

“Moeten de beelden en symbolen die aan dat duistere verleden herinneren dan gewoon weg? Nee, ik vind dat we ze moeten aanpakken, contextualiseren, herdefiniëren, herdenken. Niet als statische in steen gehakte beelden, maar meer dynamisch en vloeibaar. We moeten ons afvragen: is er toekomst voor het verleden?”

"Het is mijn bedoeling om mensen uit hun veilige stoel te halen"

Als bezoekers van jouw fabriek, wat is onze verantwoordelijkheid?

“Da’s een goeie vraag. Het zet de schijnwerpers op diegenen die toekijken. Zijn ze louter passieve theaterbezoekers die zich laten entertainen, of is er meer? In mijn werk draait het vaak rond het uitdagen van vastgelegde rollen en patronen.”

“In Mount Average zit je niet comfortabel in je stoel als bezoeker. Je loopt rond en wordt uitgenodigd om actief deel te nemen. Je bent dicht bij de performers, dicht bij de materie, je raakt die zelfs aan. Op die manier word je een getuige, of zelfs een medeplichtige. Je maakt deel uit van het verleden. En dan komt de vraag van verantwoordelijkheid naar boven.”

“Het is mijn bedoeling om mensen uit hun veilige stoel te halen. In het theater, maar ook breder. We wéten wat er gebeurt in de Middellandse Zee, we wéten wat er gebeurt in Afghanistan, of om het even waar in de wereld, en we zitten daar maar te zitten in onze zetels. Het is niet omdat we goed geïnformeerd zijn dat we bijdragen aan oplossingen.”

Mount Average gaat in Belgische première in De Grote Post. De voorstelling werd ondertussen al geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival.