Barbara Claes en Marc Verborgh in gesprek: "Ze zeggen: de ratten van de kust, maar kijk hoe mooi hun veren zijn."
Toegegeven, meeuwen hebben niet altijd een even gunstige reputatie. De zeevogels worden vaak ‘de ratten van de kust’ genoemd. En nee, ook van ratten hebben de meeste mensen geen hoge pet op. Tijd voor eerherstel! Theatermaakster Barbara Claes en lid van het Meeuwenteam Marc Verborgh gaan in gesprek over de moderne Rattenvanger van Hamelen en de liefde voor vogels.
Wie aan zee woont, heeft vast een eigen meeuwenverhaal. Ofwel grijpen ze in volle vlucht het ijsje uit je handen op de zeedijk, ofwel bouwen ze een nest op je terras. Voor wie in dat laatste geval overlast heeft van de dieren, kan een beroep doen op het Meeuwenteam. Vijf jaar geleden ging het team van start. “Wij proberen mensen ervan te overtuigen dat de meeuw aan de kust hoort”, legt Marc uit. “Als er iemand bijvoorbeeld een nest heeft op zijn dak, gaan wij langs om advies te geven. Wat kan je doen? Kan je het nest voorkomen? Wat we ook bijvoorbeeld soms doen, zijn de eieren vervangen door nepexemplaren. De meeuwen merken het verschil niet, en uiteindelijk zijn het de jongen die voor het meeste overlast zorgen. Op een seizoen krijgen we langs de hele kust zo’n vijfhonderd tot zeshonderd oproepen.”
Zijn jullie dan diervriendelijk?
Marc: “Voor het Meeuwenteam er was, ging men vroeger zonder nadenken de eitjes schudden of doorprikken. Dat doen wij niet. De meeuw is bovendien een beschermde diersoort.”
Barbara: “Gaan mensen dan zomaar de nesten van hun dak gooien?”
Marc: “Dat gebeurt wel eens, maar dat is ernstig strafbaar.”
Barbara, jij maakt met Boeman Loekepee een hedendaagse versie van het sprookje van de Rattenvanger van Hamelen. Hoe ben je daar bij gekomen?
Barbara: “Boeman Loekepee vertrekt vanuit het originele sprookje. Vooral de personages blijven: de rattenvanger, de ratten, de kinderen. Zij krijgen zeker een grote rol. Het wordt geschreven op vandaag. Het verhaal heeft voor mij wel een hele weg afgelegd. Een hele tijd geleden kreeg ik van Philippe Flachet, die ook in het stuk zal meespelen, een kinderboek met de Rattenvanger van Hamelen. Ik zag Philippe meteen in de rol van de rattenvanger en wist dat we er samen iets mee gingen doen. Dat was toen nog een erg vaag idee. De laatste jaren ben ik vaak naar India geweest. Vorig jaar verbleef ik er een maand lang en op voorhand had ik mezelf een doel opgelegd: ik wilde er ook schrijven. Ik ben aan een gedicht begonnen en de figuur van die rat kwam telkens weer terug… Eigenlijk wist ik toen nog niet welke richting het uit zou gaan. De rat is erg aanwezig in India, en heeft bovendien andere connotaties dan hier. Ook negatief hoor, ik heb daar ook wel eens een vrouw een rat zien doodslaan op straat. Maar toch vooral op een andere manier: zo is er in Rajasthan, waar ik verbleef, een tempel waar 20.000 ratten wonen die vereerd worden. Die krijgen eten, mensen dragen er zorg voor.”
Wat trok je daar dan zo aan?
Barbara: “Wat zo mooi is, zijn die verhalen die rond de ratten hangen. De inwoners kennen die verhalen, die je niet meteen terugvindt in boeken, maar wel mondeling aan elkaar verteld worden. Verhalen zijn er mee geïntegreerd in het leven en iedereen weet waarover het gaat, er hangt heel veel geschiedenis aan vast. Terwijl ik aan het schrijven was, kwam meer en meer naar voor dat het een voorstelling moest worden. En toen kwam ik dat boekje opnieuw tegen, met het verhaal van de rattenvanger in. Dus zo ga ik terug naar het sprookje, omdat het ook tot de verbeelding spreekt. Die figuur, die tijdsperiode, die kinderen, maar vooral ook die rattenplaag. Ik vind het belangrijk dat de rat een soort imagoherstel krijgt.”
Zowel de ratten als de meeuwen hebben een slecht imago.
Marc: “Ze zeggen dat ook hé, de ratten van de lucht. Het is eigenlijk wel maar een klein deel van de bevolking die melding doet. Ik ben fan van de meeuw, ja. Als je kijkt hoe mooi die veren zijn, hoe goed dat dier voor zijn kinderen zorgt. Meeuwen zijn monogaam voor het leven. Je moet daar respect voor hebben, vind ik. De liefde tussen twee meeuwen, een mens kan er nog veel van leren.”
Barbara: “Dat slecht imago komt misschien ook voort uit het feit dat ze agressief kunnen zijn?”
Marc: “Wij zeggen nooit agressief, wel defensief (lacht). Ze verdedigen gewoon hun nest.”
Hoe doe je dan aan eerherstel voor de rat?
Barbara: “Hoe ik dat doe, weet ik nog niet helemaal. Iedereen vindt ratten vies. Als het zou lukken om dat om te keren… Dat kan aan de hand van een lied, een verhaal, iets tastbaar geven. Eigenlijk zou elk kind met een rat naar huis moeten gaan. Een tastbare herinnering.”
Marc: “Vroeger zeiden ze altijd: de ratten springen naar de mensen hun keel, maar dat gebeurt eigenlijk niet hé.”
Barbara: “Ratten brengen ziektes mee maar doen ook veel goede dingen. Ze zijn zeer intelligent en kunnen bijvoorbeeld landmijnen opsporen.”
Marc: “Net zoals de meeuw: dat is de opkuiser van de natuur. Ze eten heel wat kadavers op, ze zorgen zo voor evenwicht.”
Barbara: “Het dier staat ook symbool voor heel wat andere dingen, vind ik. Hoe mensen omgaan met dieren, is vaak een graadmeter.”
Marc: “Trouwens, wij hebben ook een rattenvanger hier. Met de vogelgriep hebben we iemand die al de kadavers komt ophalen.”
Heb jij iets met meeuwen, Barbara?
Barbara: “Niet per se met meeuwen, wel met vogels in het algemeen. Ik heb er een paar getatoeëerd op mijn arm: een kolibrie, een ijsvogel, een zwaluw, een papegaai.”
Marc: “Omdat je de vogels associeert met vrijheid?”
Barbara: “Vooral omdat ik erdoor toe aangetrokken ben.”
Marc: “De mens kan nog veel leren van de natuur. Meeuwen en ratten, het is niet altijd allemaal slecht. De nesten die meeuwen maken bijvoorbeeld, het zijn echte kunstwerken soms.”
Hoe moeten we volgens jullie omgaan met die miskende dieren?
Marc: “Mee leren samenleven en respect hebben voor de dieren.”
Barbara: “Ik vind het wel mooi dat je zegt ‘eer voor de dieren’. Ook al heb je een rattenplaag in je tuin… Het blijft een levend wezen. De reputatie is slecht en op welke manier kunnen we het beeld omdraaien zodat er ook een ander zicht is? Pro-rat is wel moeilijker dan pro-meeuw.”
Marc: “Veel mensen smelten wel voor pasgeboren meeuwenkuikentjes.”
Marc, ben jij niet een beetje de moderne rattenvanger van de kust?
Marc: “Ja, eigenlijk wel.”
Barbara: “Je speelt toevallig geen muziek? (lacht).”
In de tempel in India waar de ratten vereerd worden, geeft Barbara nog mee, zit er ook een witte rat. Als je die ziet, dan ben je gezegend voor de rest van je leven. En nu hopen dat er ook zo’n bijzondere meeuw in Oostende rondvliegt.
Boeman Loekepee
KOPERGIETERY
zondag 26 april 2026
zaal Kleine Post
Interview door Gillian Lowyck
Fotografie door Eric de Mildt